نقد فیلم Tenet کریستوفر نولان توسط استاد مهدی ارجمند

علیّت معکوس و آینده های محتمل

اگر کریستوفر نولان اینقدر شیفته ی حادثه پردازی و سینمای اکشن نبود قطعا از جایگاه والاتری در هنر هفتم برای برخوردار بود. Tenet فیلم جدید او منهای صحنه های زدو خورد و خشونت گرایی افراطی اش همچنان در ادامه ی دغدغه های همیشگی او در حوزه ی علم و فوتوریسم (آینده گرایی) ساخته شده است. اینبار ایده ی وارونگی زمان که هم در عنوان اثر دیده میشود و هم در ساختار ان تنیده شده است.

یک بازی رمزاگین با عدد Ten که n (با اشاره به نوترون/هسته ی اتم) در مرکز آن و در دوسویش te به شکل مثبت و منفی et وارونه شده (اشاره به پروتون و الکترون ) در واقع نام فیلم یک رمزنگاری از ساختار اتم است که با وارونگی حرکت معکوس ذرات میتواند زمان باژگون را ایجاد کرده و اینده را به زمان حال بیاورد. از سویی 10 همان جهان مشهود و غیب نیز هست. چون صفر در واقع یک فرض ذهنیست (عدم) که برای ایجاد پولاریته در مقابل یک (وجود) لحاظ میشود و اثبات آن به لحاظ مادی محال اما در عالم ذهن میسر است. اینشتین زمانی میگفت سرعتی بالاتر از سرعت نور در عالم وجود ندارد. اما ذره ای فرضی بنام تاکیون میتواند سریعتر از نور حرکت کند و این یعنی محیط شدن بر زمان و دیدن آینده قبل از وقوع آن، علیت معکوس مضمون اصلی فیلم نولان است که تحت عنوان انتروپی منفی از آن یاد میشود. علیت معکوس معلول را اصل و علت را تابع ان میداند و این یعنی نقض قانون علیت که جهان فیزیک کلاسیک بر ان استوار شده.

علیّت معکوس و آینده های محتمل

فیلم نولان در چهارچوب ژانر جاسوسی و ادای دین به اثار جیمزباندی محصور شده و از کلیشه هایی مثل آنتاگونیستی که میخواهد جهان را نابود کند و زن ترحم انگیز و البته پیوستگی قهرمان negro / سیاه با جفت nordic / سفید که قرینه ی معکوس اوست را طبق قانون پولاریته (دوقطبی بودن حقیقت) تایید میکند.

فراخواندن آینده به زمان حال در دو صورت امکان پذیر است یا با ایجاد پورتالها (درگاههای ) بین الابعادی و یا سوار شدن بر موج تاکیونی که سرعتی بالاتر از نور دارد. اگر کسی با آینده خودش در یک رویداد بین الابعادی ملاقات کند قاعدتا باید نقش ناظر را ایفا کند نه عامل و اگر تعاملی بین خود فعلی و خود آینده ی او روی دهد یک دنیای موازی بوجود خواهد امد. این دنیا میتواند صرفا ذهنی باشد و البته ذهنی بودن به معنای توهمی بودن آن نیست.

همچنان که نقش رویا در فیلم قبلی نولان(Inception) اصالت بیشتری از واقعیت داشت در اینجا هم وارونه کردن زمان یک فرضیه ی علمیست که امکان دستکاری در سرنوشت و لوح محفوظ را بررسی میکند. لوح محفوظی که ظاهرا تمام اطلاعات هر سه زمان در آن ثبت شده و هر عملی که انسان انجام میدهد را به یک آینده ی محتمل در ساختار چند بعدی خود تبدیل خواهد کرد.

به قلم استاد مهدی ارجمند